Na een leven als docent aardrijkskunde ging Jaap Kranenborg (70) zes jaar geleden met pensioen en startte hij met een dagboek. Zijn ervaringen met het pensioneren en ouder worden goot hij daarna in een succesvolle roman, 'De ontgroening van een eerstejaars gepensioneerde'.
Hoofdpersoon Maarten beschrijft in deze roman zijn eerste jaar als pensionado aan zijn overleden vader. Het is een herkenbaar, humoristisch en dikwijls met serieuze ondertoon geschreven verhaal. We stellen Jaap een paar vragen over zijn ontgroening als pensionado. Hoe kwam je tot dit boek? Jaap: "Mijn eigen dagboek heb ik verwerkt tot een roman met Maarten als hoofdpersoon die zijn ervaringen aan zijn overleden vader beschrijft. Twintig jaar geleden had ik al twee romans geschreven en in het schrijverschap was een beetje het klad gekomen. Het leek me leuk om na 40 jaar onderwijs eens iets nieuws te beginnen. Het boek was na vijf maanden al toe aan de zesde druk. Daar ben ik hartstikke trots op." Hoe autobiografisch is dit boek? "Hoofdpersoon Maarten was geschiedenisdocent en ik aardrijkskundedocent, net hetzelfde dus. Dat geldt voor het hele verhaal. De dingen die Maarten uitprobeert zijn deels dezelfde als die ik heb ondernomen, van hondenshows tot taalcoaching van statushouders. En net als Maarten merkte ik dat ik me soms begon te gedragen als grumpy old man." Waar komt dat gedrag vandaan? "Als leraar heb je voortdurend mensen om je heen, interactie is een wezenlijk onderdeel, routineus moet je als docent anticiperen op potentiële conflictsituaties. Maar als gepensioneerde beweeg je je vaker anoniem tussen de mensen. Door die anonimiteit en verminderde interactie raak je meer in jezelf gekeerd, op zich niet erg, persoonlijk heb ik het meestal erg naar mijn zin in mijn zelfgekozen coconnetje, maar een bijverschijnsel kan zijn dat je sneller het gevoel heb dat anderen je persoonlijke ruimte schenden. En omdat het tijd kost om uit die cocon te kruipen, ben je wellicht minder goed in staat alert en met humor met dit soort situaties om te gaan." Kun je een voorbeeld geven? "Ik ben veel in de natuur, onder andere om vogels te tellen. Ik erger me dan aan mensen die honden laten loslopen waar dat niet is toegestaan. Ze hebben geen idee hoeveel verstoring dat teweeg brengt. Als ik ze erop aanspreek, reageert men niet altijd leuk. Ik ging er steeds vaker met gestrekt been in, te direct. Misschien neemt met het ouder worden het vermogen om je soepel te bewegen in het menselijke verkeer wel af en worden ook de sociale vaardigheden wat strammer…" Hoe doe je dat nu? "Het hoeft niet zo direct, zeg ik tegen mezelf. Ietsje meer humor, een beetje meer open. Er niet als een politieagent op duiken. Ik heb dat in het boek uitgewerkt voor Maarten. Die neemt zich voor ‘aan zijn lontje te werken’, met succes."
Pensionado en schrijver Jaap Kranenborg: "Zorg voor een dagritme."
Wat leerde je nog meer na je pensionering? "Het tweede dat ik opmerkte was de pensioenparadox. Ineens had ik een zee van tijd, maar ik realiseerde me ook dat ik in de eindfase van mijn leven was beland. Overvloed en schaarste tegelijk dus. Nauw verwant hiermee zijn de ‘eindfasegevoelens’ waarvan Maarten een tijdje last heeft, hij meent allerlei ziekten en vormen van verval bij zichzelf te ontdekken. Maar ook hier leert hij mee leven." Wat is je advies aan collega-pensionado's? "Stel jezelf doelen. Stof een oude hobby af, probeer dingen uit, treed buiten je bubbel en verdiep je in zaken waar je nooit aandacht voor hebt gehad, maar waarvan je weet dat ze voor veel mensen belangrijk zijn. Tenminste, zo heb ik dat gedaan. Cursussen, schilderen, vogelclub, vrijwilligerswerk et cetera. Ik maakte een weekschema, dat zorgde voor structuur, al hield ik me er nauwelijks aan. En ik ben weer gaan schrijven, natuurlijk." Hoe blijf jij gezond en actief? "Zorg voor een dagritme. Mijn ritme wordt voor een deel bepaald omdat mijn vrouw nog werkt - ook in het onderwijs. Ik kook bijna iedere dag. Ik volg een schildercursus en met mijn Cinevillepas ga ik regelmatig naar de bioscoop. Ik maak veel reisjes, in binnen- en buitenland, doe die vogeltellingen en dan is er nog het schrijven. Ik verveel me echt nooit. Het belangrijkste is dat je nieuwsgierig blijft en niet te snel zegt 'dat is niks voor mij'. Vraag jezelf af waarom het niets voor je is en probeer het eventueel uit." Alweer met iets nieuws bezig? "Jazeker! Uitgeverij Spectrum heeft veel werk gemaakt van dit boek, mede dankzij een enthousiaste redacteur. Ik ben inmiddels bezig met een vervolg. Wat het precies wordt kan ik nog niet zeggen, in ieder geval is het fictie." (Tekst Ewald Wagenaar, foto Anne van Gelder)